دژ بسطام، مقر حکومت امپراتوران اورارتو - تاورنا

روسا در یک یادمان سنگی به خط میخی اورارتویی که از بسطام یافت شده و اینک در موزه ملی ایران نگهداری می گردد، می گوید که من در اینجا نه فقط یک شهر بلکه خدای هالدی (خدای جنگ اورارتوها) را نیز بر پا کردم.

سوابق پژوهشی

بسطام از سوی شعبه موسسه باستان شناسی آلمان در تهران و با همکاری اداره کل باستان شناسی وقت کشور در اول ژوئیه تا31 اوت 1969به سرپرستی ولفرام کلایس مدیردوم شعبه تهران و با شرکت دکتر گروپ، هلنه کلایس، اشتفان کرول و با نظارت احد دربانی بازرس اداره کل باستان شناسی کشور در همان سال مورد آنالیز نهاده شد و معرفی گردید.

پس از آن دکترکلایس در سال های 1372 تا اوایل انقلاب این مکان را مرکزیت پژوهش های منطقه ای اورارتو در ایران انتخاب کرد و با کاوش آن بخش زیادی از این مرکز حکومتی را در ایران مورد آنالیز قرار داد.

نام شهر

بسطام براساس مفاد کتیبه سنگی آن که به خط میخی اورارتویی است، روساهی نیلی (شهر روسا) نامیده می شده است.

ویژگی اثر

بسطام شامل یک مجموعه معماری متشکل از بافت های مذهبی، درباری، نظامی، نگهداری، اصطبل شاهی، با حصاربندی سنگی است.

بسطام از مراکز حکومت روسای دوم (685-645ق.م) در شمال دریاچه ارومیه بوده و در پای آن یک شهر وسیع متعلق به اورارتو قرار گرفته است.

بسطام عظیم ترین شهر دژ شناخته شده اورارتویی در ایران است.

طول دژ 850 متر، عرض آن 400 متر و ارتفاع آن حداکثر 180متر با حصارها و صفه ها و همچنین پله هایی که در صخره ایجاد شده است.

بسطام در کنار رودخانه آق چای که از غرب به شرق آن جاری است، قرار گرفته است و از طریق چندین دژ استحفاظی مسلط به معابر ورودی و خروجی به منطقه است.

نتایج حاصله

پروفسور کلایس طی 12 سال پژوهش دراستان های آذربایجان غربی و شرقی که به مرکزیت این مکان انجام داده، جمعا 101 محوطه اورارتویی را در هر دو استان آنالیز نموده و با در دست داشتن این اطلاعات مبسوط دوران شکوفایی اورارتوها را در محور غربی-شرقی آن از گوشه رودخانه فرات در کنار مالاتیا (ترکیه) تا حوالی اهر در ایران که 800 کیلومتر طول داشته و محور شمالی-جنوبی آن را نیز از اطراف لنینیکا (اتحاد جماهیرشوروی) تا منطقه شمال رواندیز عراق حدودا 500کیلومتر ارزیابی نموده است.

او همچنین نتایج کاوش های بسطام را همه ساله در مجلات Ami که به زبان های آلمانی-انگلیسی چاپ می گردد، گزارش نموده و با چاپ دو کتاب به نام های I و II Bastam که در خصوص معماری مکشوفه و اشیای به دست آمده از بسطام طی حفریات 12ساله است، نتایج مبسوط آن را اعلام نموده است.

پیشنهادها

این مکان عظیم ترین سایت اورارتویی در ایران است و به عنوان پایگاه مطالعاتی منطقه ای برای کسب اطلاعات بیشتر از فرهنگ و تمدن امپراتوری اورارتو مورد توجه اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان آذربایجان غربی است.

باستان شناسان بومی ایرانی در این منطقه در نظر دارند تا با ادامه کاوش ها، سامان دهی آثار و حفاظت از مجموعه های مکشوفه، اهمیت این مکان را که در قرن هفتم ق.م مرکز حکومتی روسای دوم در شمال دریاچه بوده، حفظ نمایند و با ایجاد امکانات رفاهی، آموزشی و پژوهشی، خواسته پژوهشگران و بازدیدنمایندگان داخلی و خارجی را که همه ساله از آن دیدن می نمایند، فراهم آورند.

منابع و مآخذ

- مجله باستان شناسی و هنر ایران؛ شماره سوم تابستان 1348،صص83-77 2 -نظری اجمالی به شهرنشینی و شهرسازی در ایرن، محمدیوسف کیانی، شهرهای اورارتو،صص80-78

- 3:w.Kleiss Bastam/Rusa-Iurutur Beschribung der Urartaischen and Mittelaitichen Ruinen 1966