نمایش رومولیت؛ تراژدی تلخ تاریخی در قلب تهران - تاورنا

شما نمایش رومولیت را دونفری کارگردانی کردید. چه گفت وگویی بین شما دو نفر به عنوان کارگردان شکل گرفت و چه فکر مشترکی داشتید و چه مسیر و روندی را طی کردید تا نهایتا به نمایش رومولیت رسیدید؟

کوشکی: این اولین کارمان نیست که مشترک است، ما باد شیشه ها را می لرزاند را هم داشتیم و این دومین همکاری ماست. ما کلا فارغ از اینکه دوتا تئاتر با عنوان کارگردان مشترک مستقیما کار کردیم، بقیه کارهایمان هم به هرحال؛ چه زمانی که من یک نمایش را کارگردانی می کنم و چه زمانی که هستی حسینی کارگردانی می نماید، خیلی وارد است، چون یک تیم هستیم، یک گروه هستیم و در حقیقت همه نمایش هایمان با هم کار می شود. یا ایشان به عنوان مشاور کارگردان کنار من است یا من به عنوان مشاور کنارش هستم. از سال 84 که با هم کار کردیم، فکر کنم نزدیک 14-13 سال که ما همه کارهایمان را داریم به هرحال به شکل تیمی کار می کنیم، ولی گاهی اوقات مشترکا کار می کنیم به معنای اینکه کاملا یک نمایش را مشترک کارگردانی می کنیم، یک زمانی نه، یاری می کنیم به هم در همه عناصر اجرا.

مشخصا در پروژه رومولیت چه گفت وگویی بین شما دو نفر شکل گرفت؟

حسینی:

رومولیت فکر اولیه اش اصلا یک چیز دیگری بود؛ یعنی یک کانسپت و یک فضای اجرائی و فرمی رخ داد و آغاز کردیم به آن کار، مدام پیش رفتیم و مدام به آن پرداختیم، به خاطر همین یک بار دیگر ما رومولیت را با یک شکل دیگر اجرا کردیم، دوباره الان داریم می رویم اجرا، می بینیم که یک پروژه ای بود که مدام انگار دارد تکمیل می شود و در تمام مراحلش با هم گپ زدیم و مدام شکلش تکمیل تر شده و آن ایده پرورش پیدا نموده و آن ایده اولیه، اولین چیزی که باعث می شد به کانسپتی نزدیک شود، دکورش بود که آقای کوشکی طراحی کردند، ناخودآگاه بیشتر درگیری رخ داد، چون صحنه خیلی اکتیوی است، صحنه ای است که در کار، همپای کارگردانی پیش می رود؛ یعنی یک دکوری نیست که یکی طراحی کند و تو به عنوان عنصری تزئینی یا کاربردی از آن استفاده کنی. شاید یکی از دلایلش در این پروژه همین بود که دکورها آن قدر اکتیو است و آن قدر وارد اجرا می شود و یک سری آدم دیگر که از طرف خودش وارد اجرا شد، این شد که این کار، مشترک است.

کوشکی:

یک چیزی راجع به کارگاهی بودن بگویم. کارگاهی منظورم این نیست که یک گروهی می آیند و ایده پردازی می نمایند برای اینکه یک نمایشی شکل بگیرد. گروه ما همراه است برای اینکه ایده هایی را که ما می خواهیم، آغاز نمایند اتودکردن؛ یعنی ما بر اساس ایده اولیه ای که معمولا از شکل اجرائی به وجود می آید، در گروه ما معمولا فرم در حقیقت آغاز نماینده یک پروژه است، نه یک نمایش نامه و بعد در حقیقت آن فرم خودش را منتسب می نماید به یک نمایش نامه ای که برای آن فضا انتخاب می شود و بعد در حقیقت نمایش نامه آغاز می شود به نوشتن حالا برای آن فرم؛ نمایش نامه ممکن است نمایش نامه نوشته شده یا نمایش نامه ای از روی یک نویسنده خارجی یا ایرانی باشد یا اینکه آغاز آن نوشته بر اساس آن فضای اجرایی، نویسنده ما این را بنویسد؛ حالا یا من می نویسم یا باقر سروش می نویسد یا مهدی کوشکی می نویسد؛ بسته به آن پروژه ای که قرار است شکل بگیرد.

در حقیقت نمایش های ما این شکلی آغاز می شوند؛ یعنی یک شیوه اجرائی خلاقانه. خلاقانه منظور این نیست که ما خوبیم، یک شیوه اجرائی بکر، دست نخورده، تازه، دغدغه ما می شود و براساس آن، شیوه اجرائی، خودش نمایش نامه خودش را یا موضوع خودش را انتخاب می نماید و بعد نویسنده می آید براساس نمایش نامه ای که انتخاب شده، نمایش نامه را دوباره نویسی می نماید برای آن اجرا و تبدیلش می نماید به نمایشی که با آن اجرا یکی شود. برای این پروژه رومولیت ایده های اولیه دو تا نمایش آغاز شد؛ فرم های اولیه، فرمش، شیوه اجرائی اش. یکی رؤیای نیمه شب تابستان بود و یکی رومولیت بود که با دو فضای یکی کمدی و دیگری کاملا تراژیک ایده اش آغاز شده بود.

یک ویژگی ای که این اجرا دارد و برای من درخور توجه بود، این است که در خوانش شما از یکی از مرگ بارترین تراژدی های شکسپیر، ما بسیار وجوه کمیک می بینیم. چه شد که لازم دیدید این وجوه کمیک را به متن شکسپیر و به خوانشتان از متن شکسپیر اضافه کنید؟

حسینی

: اضافه نکردیم. تا وقتی مرگ ها اتفاق می افتد، کمیک دارد. یعنی ما خیلی اغراقش نکردیم.

کوشکی

: رومئوژولیت دقیقا دو پارت است، یعنی جزء معدود نمایش نامه هایی است که ما می شناسیم که ساختار خیلی عجیبی دارد، یعنی به نظر من خیلی ساختار ارسطویی نیست. کاملا دو پارت است، یعنی یک پارت داستان عاشق شدن، داستان زندگی است و یک پارتش کاملا مرگ است، یعنی دقیقا اگر ترجمه نمایش نامه با موجودیت شکسپیر را ورق بزنید، درست وسط نمایش نامه برمی شود، یعنی درست وسط نمایش نامه تغییر می نماید. این شکلی نیست که مثل بقیه آثار کلاسیک یا نوکلاسیک، آثاری که از ساختار ارسطویی استفاده می نمایند، آغاز داشته باشد، گره افکنی داشته باشد، بعد میانه داشته باشد، بعد اوج داشته باشد، بعد گره گشایی داشته باشد. نمایش نامه کاملا دو پارت است، یعنی از یک جایی دقیقا همه چیز کات می شود و قصه برمی شود و قصه مرگ می شود. با آوردن جن هایی ماورایی تر در نمایش، پارت مرگش را پررنگ تر می کنیم و یک میزان بُعد بازی های زبانی و موقعیت های کمیک تر، بُعد زندگی اش را بیشتر رنگی می کنیم.

یعنی تو هرچه می خواهی تعلیق عاشقانه ایجاد کنی، کلیشه می رود و می رسد به صد؛ حتی اگر بخواهی خاتمه آن مرگ کلیشه ای را در نظر بگیری، همه آن را می شناسند و متأسفانه آن قدر ترسناک است کارکردن رومئوژولیت؛ یعنی به نظرم این یکی از بدترین نمایش نامه هاست برای انتخاب یک کارگردان. همواره برای خواندن خوب است، برای رجوع کردن به آن باحال است، ولی به محض اینکه می خواهی کارش کنی، تازه می فهمی چه گرداب عجیب و غریبی است. برای همین ما دست به تجربه زدیم در آن، یعنی یک بخش هایی از نمایش را حذف کردیم، کاراکترهای تازه تری شاید، شاید شکلشان از مکبث می آید، ولی برای ما خیلی آن طوری نبودند؛ فاز بومی تری داشتند

دارند وارد می شوند برای اینکه این دو پارت را پررنگ تر نمایند، یعنی آن ضربه ای که وسط نمایش نامه، درست وسط نمایش نامه می خورد، برای ما این دو پارت را در حقیقت از هم جدا می نماید، برای اینکه برخورد خاص تری با نمایش شود. من فکر می کنم یک جاهایی دیگر تماشاگر قصه رومئوژولیت را خیلی به یادش نمی آورد، وقتی دارد می بیند، یعنی آن شکلی که قرار است این نمایش نامه را بخوانیم و همه می فهمیم دارد چه اتفاقی می افتد، یک جاهایی یک دفعه یادش می رود که ممکن است همان مسیر در رومولیت طی نشود و طی نمی شود در حقیقت.

دو تا فضای زمانی در آن وجود دارد؛ در نمایش نامه اصیل اش که در ترجمه های ما از بین رفته اند، یعنی در دراماتورژی باید به اینها رجوع کرد و بیرونشان کشید. زبان بسیار رکیک عامیانه بین آن قشر نگهبانان و آن فضایی که مدام با هم درگیر هستند، از دو خاندان و فضای زبان رومانتیک تر شاعرانه تر بین رومئوژولیت و اهالی بالادست تر جامعه. اگر ترجمه ها را بخوانیم، متوجه می شویم که این زبان رکیک عامیانه ای که وجود داشته در شکسپیر، از بین رفته و تبدیل شده به همان زبان؛ یعنی حتی کارگرانشان، نگهبانان و... مدل حرف زدنشان مدل بقیه آدم هاست، در صورتی که خود رومئوژولیت این شکلی نیست.

پ

منبع: برترین ها