10 فیلم برتر تاریخ سینما به انتخاب اورسن ولز؛ از دلیجان تا روشنایی های شهر - تاورنا

اورسن ولز 6 می 1915 در ایالت ویسکانسن چشم به جهان گگردد. وقتی که ولز به پانزده سالگی رسیده بود، مادر و پدر خود را از دست داده بود. اورسن جوان ابتدا به موسیقی علاقه مند شد، اما در ادامه بعد از این که با ارثیه اندکی که از پدرش برایش باقی مانده بود به اروپا سفر کرد و در آن جا نخستین تجربه بازیگری بر روی صحنه تیاتر را از سر گذراند، به هنرهای نمایشی روی آورد.

پس از این که در تیاتر، ولز توانست خودش را به اثبات برساند، به رادیو معرفی گردید و ابتدا به عنوان گوینده و سپس به عنوان کارگردان نمایش های رادیویی راستا پیروزیت را ادامه داد و یکی از همین اجراهای رادیویی بود که ولز را به عنوان هنرمندی خلاق به جهانی هالیوود معرفی کرد.

اجرای رادیویی جنگ جهانها (The War of the Worlds) در سال 1898 به روی آنتن شبکه رادیویی سی بی اس (CBS) رفت و توانست ولز را بیش از پیش به شهرت برساند. همین شهرت بود که باعث شد پیشنهادهای تجاری از هالیوود به سمت ولز سرازیر گردد.

ولز که مردی با ذهن مستقل بود، در ابتدا مقابل این پیشنهادها مقاومت کرد، اما جورج شافر مدیر شرکت فراوری و پخش فیلم آر. کی. ئو (RKO) به ولز پیشنهادی داد که او نتواند رد کند. پیشنهادی که به عقیده بسیاری بهترین قراردادی است که طی تاریخ سینما توسط یک کمپانی به یک هنرمند داده شده است. پیشنهادی که تمام اختیارات مربوط به فیلم را به کارگردان آن می داد.

ولز پیشنهاد را قبول کرد و بهترین فیلم تاریخ سینما، همشهری کین (Citizen Kane) را روی پرده برد. با این که اورسن راه صدساله را یک شبه طی نمود بود، اما هنوز برنامه های بزرگی در سر داشت.

پس از همشهری کین، ولز به سراغ ساخت فیلم امبرسون های باشکوه (The Magnificent Ambersons) رفت و یک بار دیگر با ساختن فیلمی باشکوه، تصادفی نبودن تولد شاهکاری به نام همشهری کین را به تاریخ اثبات کرد.

پس از آن هم شاهکارهای ولز یکی پس از دیگری ادامه یافت و فیلم هایی هم چون محاکمه (The Trial)، اتللو (Othello)، مکبث (Macbeth) و … از او در تاریخ سینما به ثبت رسید.

فیلم برداری آخرین اثری که ولز مقابل دوربین برد در سال 1970 آغاز شد، اما به دنبال مسائل اقتصادی، سیاسی و … ناتمام باقی ماند، تا این که در سال 2018 نت فلیکس (Netflix) پس از چهل سال آن را منتشر کرد.

ولز در نهایت به تاریخ 10 اکتبر 1985 در سن هفتاد سالگی چشم از جهان فرو بست.

بی شک برای این که بفهمیم چگونه مردی در بیست و شش سالگی توانسته است بهترین فیلم تاریخ سینما را متولد کند، باید نگاهی به فیلم هایی بیاندازیم که بیشترین تاثیر را بر او گذاشته اند و چه کسی بهتر از خودش می تواند این افراد را معین کند؟

اگرچه ولز در جایی گفته است: من سینما را دوست ندارم، من ساختن سینما را دوست دارم.، عبارتی که در برخی منابع با کلماتی دیگر چاپ شده اند، مانند: من سینما را دوست ندارم، مگر این که خودم بسازمش.، اما به هرحال توانسته است لیستی از فیلم های مورد علاقه اش را برای آیندگان به یادگار بگذارد.

در ادامه نگاهی می اندازیم به ده فیلم مورد علاقه اورسن ولز به گفته خودش:

1. روشنایی های شهر (City Lights)

• محصول: 1931
• کارگردان: چارلی چاپلین
• بازیگران: چارلی چاپلین، ویرجینیا چریل
• نمره متاکریتیک: 99 از 100
• نمره راتن تومیتوز: 98 از 100

چارلی دل باخته دختر گل فروش نابینایی می گردد و به دنبال به دست آوردن هزینه بهبود چشمان دختر به دنبال کارهای مختلف می رود.

چارلی چاپلین یکی از پدران بی بدیل سینما است و بی شک حضور نام او و یکی از بهترین فیلم هایش در لیست منتخب اورسن ولز جای تعجب ندارد. اگر بین این دو شخصیت تاریخی به دنبال شباهت بگردیم به تعداد زیادی از آن ها می رسیم.

ولز هم درست مانند چاپلین علاقه شدیدی به کنترل کردن همه چیز داشت. همان طور که چاپلین نویسنده، کارگردان، نهیه نماینده، سازنده موسیقی، تدوینگر و بازیگر بیشتر فیلم های خود است، ولز هم در بسیاری از کارهای کارنامه خود همین راستا را پیش گرفته است و به طور هم زمان بر چندین صندلی تکیه زده است.

استنلی کوبریک، کارگردان نام آشنای آمریکایی، در مصاحبه ای با مجله سینمای آمریکایی روشنایی های شهر را در صندلی پنجم بین ده فیلم مورد علاقه خود قرار داده است. هم چنین آندری تارگوفسکی، فیلم ساز مشهور روسی، هم روشنایی های شهر را پنجمین فیلم مورد علاقه خود معرفی نموده است. آندری درباره چاپلین گفته است: او تنها کسی است که بدون ذره ای شک در تاریخ سینما ماندگار شده است. فیلم هایی که او به جا گذاشته است، هرگز قدیمی نمی شوند.

2. طمع (Greed)

• محصول: 1924
• کارگردان: اریش فن اشتروهم
• بازیگران: گیبسن گالند، زیسو پیتس
• نمره راتن تومیتوز: 96 از 100

وقتی زن خانه دار، ترینا مک تیگ، برنده لاتاری می گردد، زندگی آرامی که تا به امروز با همسر دندان پزشک خود داشته است، به هم می ریزد.

نوبت به فیلمی از فن اشتروهم، یکی دیگر از بزرگان تاریخ سینما، می رسد. فیلمی که خود او کارگردانی، تدوین، تهیه نمایندگی و البته نویسندگی آن بر اساس رمانی از فرانک نوریس را برعهده داشته است.

طمع فیلمی است که گویا هیچ لیستی با عنوان بهترین فیلم های تاریخ سینمای جهان بدون وجود آن کامل نمی گردد.

اگرچه فن اشتروهم پس از مدتی به دنبال درگیری های شدید با هالیوود و استودیوهای فیلمسازی، دیگر نتوانست فیلمی را کارگردانی کند، اما به عنوان بازیگری قابل احترام به فعالیت های سینمایی خود ادامه داد.

در بین ستایش نمایندگان فیلم طمع نام های بزرگی به چشم می خورد، از جمله؛ سرگئی ایزنشتاین، گی یرمو دل تورو، جوزف فون اشترنبرگ که درباره فیلم گفته است: همه ما تحت تاثیر طمع بودیم. و ژان رنوآر که طمع را فیلم فیلم ها خوانده است.

3. تعصب (Intolerance)

• محصول: 1916
• کارگردان: دیوید وارک گریفیث
• بازیگران: ورا لوئیس، یوجین پلت
• نمره متاکریتیک: 99 از 100
• نمره راتن تومیتوز: 97 از 100

نگاهی به چهار دوره زمانی مختلف و چگونگی تولد خشم از روی تعصب در بین مردم.

گریفیث را پدر فن سینما می دانند، او هم چنین به عنوان کسی شناخته می گردد که به سینما زبان و بیان داد. اگرچه امروزه به دنبال ساختن فیلم نژادپرستانه تولد یک ملت (The Birth of A Nation) سال 1915، گریفیث یک محکوم از نگاه حقوق بشر است، اما هم چنان به جرئت می توان گفت که سینما بدون خلاقیت های گریفیث چندین سال عقب می افتاد.

تعصب از آن دست فیلم هایی است که شاید در لیست ده فیلم برتر تاریخ سینما به انتخاب کارگردان های بزرگ غایب باشد، اما همه آن ها قطعا در لیست بیست فیلم برتر خود از آن یاد خواهند کرد.

شگفتی های تعصب به همین جا ختم نمی شوند. تعصب با بودجه سیصد و هشتاد و پنج هزار دلاری ساخته شد و در گیشه به فروش یک میلیون دلاری دست یافت و از آن جایی که گریفیث از تهیه نمایندگان اصلی فیلم بود، سودی که از فروش تعصب به دست آورد تا انتهای عمر هنری اش او را به استقلال اقتصادی رساند.

4. نانوک شاقتصادی (Nanook of the North)

• محصول: 1922
• کارگردان: رابرت فلاهرتی
• بازیگران: آلاکاریالاک، نیلا
• نمره راتن تومیتوز: 100 از 100

نگاهی به زندگی یک اسکیمو در قطب شمال.

فلاهرتی از پیش گامان سینمای مستند و تجربی به حساب می آید و از آن جایی که علاقه ولز در رابطه با تجربه های جدید و خلاقیت های نو بر کسی پوشیده نیست، حضور این فیلم در این لیست کسی را شگفت زده نخواهد کرد.

نانوک شاقتصادی از آن دست فیلم هایی است که هر چه زمان بیشتری از عمر سینما می گذرد، بیشتر و بیشتر باعث شگفتی مخاطبان می گردد و بیشتر و بیشتر در دل آن ها جا باز می نماید.

پیش از نانوک شاقتصادی چندین فیلم مستند ساخته شده بود، اما فیلمی که جهانی مستند را وارد مرحله جدیدی از تحول کرد نانوک شاقتصادی بود. فیلمی که تصویربردار، کارگردان، تدوینگر، نویسنده و تهیه نماینده آن یک نفر بود.

5. واکسی (Shoeshine)

• محصول: 1946
• کارگردان: ویتوریو دسیکا
• بازیگران: فرانکو اینترلنگی، رینالدو سموردونی
• نمره راتن تومیتوز: 100 از 100

کوشش های دو کودک یتیم که واکسی هستند، به دنبال تحقق بخشیدن به رویای خریدن اسبی سفید، آن ها را به زندان می رساند و در آن جا آن ها را به دشمنان یک دیگر تبدیل می نماید.

ویتوریو دسیکا که با فیلم مشهور سارق دوچرخه (Bicycle Thieves) به شهرت جهانی رسید و نام خود را در تاریخ سینما به عنوان یکی از بنیان گذاران اصلی نئورالیسم ایتالیا به ثبت رساند، دیگر نیازی به معرفی ندارد.

واکسی فیلمی است مهجور در کارنامه دسیکا. فیلمی که موسیقی آن را آلساندرو چیکونینی ساخته است و فیلم نامه درخشان آن را تیمی چهار نفره متشکل از سرجیو آمیدی، آدولفو فرانکی، چزاره جولیو ویولا و یکی دیگر از بنیان گذاران نئورالیسم ایتالیا چزاره زاواتینی نوشته اند.

واکسی از آن دست فیلم هایی است که به طول بشریت حرف برای گفتن دارد. فیلمی سرشار از عشق، دوستی، نفرت، جنگ، دروغ، خیانت، سوتفاهم و سایر احساس های انسانی دیگر که می گردد آن ها را بر پرده نقره ای بازتاب داد.

ولز که فعالیت هنری خود را از اروپا آغاز نموده بود، همیشه هنر اروپا را دنبال می کرد و هرگز به مردی هالیوودی تبدیل نشد و توسط صنعت بزرگ هالیوود مسخ نگردید. او همیشه از حامیان و علاقه مندان مکتب های مدرنی بود که در اروپا شکل می گرفت.

6. رزمناو پوتمکین (Battleship Potemkin)

• محصول: 1926
• کارگردان: سرگئی آیزنشتاین
• بازیگران: الکساندر آنتونف، ولادمیر بارسکی
• نمره متاکریتیک: 97 از 100
• نمره راتن تومیتوز: 100 از 100

ولز که یکی از بامهارت ترین فیلم سازان تاریخ در زمینه استفاده از مونتاژ است، بی شک می بایست از بهترین فیلم پدر مونتاژ تاریخ سینما در لیست بهترین های خود نام می برد، اما او تنها نیست. چارلی چاپلین و بیلی وایلدر هم رزمناو پوتمکین را به عنوان بهترین فیلم موردعلاقه خود در تاریخ سینما انتخاب نموده اند.

آیزنشتاین از نظریه پردازان و سینماگران برتر تاریخ سینمای بین الملل است و هرکس که تنها مطالعات مقدماتی ای از سینما داشته باشد بی شک نام او را شنیده است. سرگئی 22 ژانویه 1898 به جهان آمد و در تاریخ 11 فوریه 1948 چشم از جهان فروبست.

تاریخ سینما سرشار است از ارجاعات سینمایی به صحنه های مشهور و ماندگار از فیلم رزمناو پوتمکین؛ فیلمی که برای نخستین بار از مونتاژ به مثابه آرایه ای ادبی استفاده کرد و تاثیری جاودانه بر سینمای تمام جهان گذاشت.

از مشهورترین صحنه های فیلم می توان به صحنه پلکان اودسا اشاره نمود.

7. همسر نانوا (The Bakers Wife)

• محصول: 1938
• کارگردان: مارسل پانیول
• بازیگران: رمو، ژینت لکلرک

اندکی پس از این که نانوایی میان سال به شهرستانی کوچک کوچ می نماید و در آن جا منزل می گزیند، همسر جوان و زیباروی او با چوپانی جوان می گریزد. نانوا به دنبال دوری از زخم زبان های مردم، نانوایی را می بندد و مردم شهر به دنبال بی نانی به دنبال زن نانوا می فرایند تا آن را بازگردانند.

فیلم اقتباسی است بر اساس رمان پسر آبی از ژان ژیونو، نویسنده فرانسوی، که مارسل پانیول فیلم نامه آن را نوشته است. فیلمی که توانست در سال 1940 در بسیاری از جشنواره های آمریکایی جایزه بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان را به خود اختصاص دهد.

انتخاب این فیلم فرانسوی در لیست بهترین های ولز، یک بار دیگر ثابت می نماید که او مردی است با دید گسترده و نگاهی بین المللی. ویژگی ای که بسیاری از فیلم سازان هم عصر او فاقد آن بودند.

مارسل پانیول هنوز هم به عنوان یکی از بزرگترین نویسندگان قرن بیستم فرانسه شناخته می گردد و یکی از دلایل اصلی شهرت و محبوبیتش تسلط فراوان او بر چهارچوب های هنری گوناگون از رمان و داستان کوتاه گرفته تا فیلم و سینما است.

پانیول 28 فوریه 1895 چشم به جهان گگردد و در 79 سالگی چشم از جهان فرو بست.

8. توهم بزرگ (Grand Illusion)

• محصول: 1937
• کارگردان: ژان رنوآر
• بازیگران: ژان گابن، اریش فن اشتروهم
• نمره راتن تومیتوز: 97 از 100

توهم بزرگ داستان گروهی از زندانیان فرانسوی در زندان آلمان ها در طی جنگ جهانی اول را روایت می نماید، که هرطور شده است می خواهند بگریزند.

یک بار دیگر اروپا و یک بار دیگر فرانسه. اصلا مگر می گردد یک هنرمند مسلط به سینما لیستی از بهترین فیلم های تاریخ سینما منتشر کند و فیلمی از ژان رنوآر در آن به چشم نخورد؟

توهم بزرگ نخستین فیلم خارجی زبان است که توانست نامزد دریافت بهترین فیلم از جشنواره جوایز اسکار گردد. فیلم تاثیرات فراوانی بر فیلم سازان معاصر و البته مردان سیاسی معاصر خود گذاشت. تاثیر فیلم بر حزب نازی آنقدر زباد بود که جوزف گوبلز فیلم توهم بزرگ را دشمن سینمایی شماره یک مردم خواند و دستور داد تمام نسخه های فیلم نابود شوند.

یکی از نکات برجسته فیلم توهم بزرگ نقش آفرینی کارگردان بزرگ، اریش فن اشتروهم که پیش تر فیلم طمع به کارگردانی او را در این لیست دیدیم، در نقش یک افسر آلمانی است. فیلم برداری کار را کریستین ماتراس انجام داده است و موسیقی آن را جوزف کاسما ساخته است.

توهم بزرگ یکی از شاخص ترین فیلم های جنگی تاریخ سینما محسوب می گردد و خبر از شکل گیری تدریجی سبک سینمایی رنوآر می دهد.

مگر می گردد از سبک سینمایی رنوآر سخن گفت و به اورسن ولز اشاره نکرد، یا بالعکس؟ هر دوی آن ها با نقاط مشترک زیادی از جمله توجه فراوان به طراحی صحنه، میزانسن، عمق میدان زیاد، برداشت های بلند و … تا ابد به یک دیگر متصل شده اند.

منتقدان بزرگی هم چون آندره بازن ولز و رنوآر را در کنار یک دیگر پدران سبک های سینمایی نوین و انتقلاب های بصری سینما می دانند.

9. دلیجان (Stagecoach)

• محصول: 1939
• کارگردان: جان فورد
• بازیگران: جان وین، اندی دواین
• نمره متاکریتیک: 93 از 100
• نمره راتن تومیتوز: 100 از 100

گروهی از مسافران غریبه با یک دیگر هم سفر می شوند و در حین این که درون خود درگیری دارند باید با دشمن های خارجی، سرخپوستان، هم مقابله نمایند.

اگر تنها ذره ای ولز را بشناسید می دانید که محبوب ترین فیلم ساز زندگی اش چه کسی است. بله، جان فورد.

ولز در مصاحبه ای گفته است: من عاشق استادان قدیمی هستم که منظورم از آن ها جان فورد، جان فورد و جان فورد است.

البته همه چیز در این جا به انتها نمی رسد. در منابع مختلف از ولز نقل شده که او گفته است هنگام ساختن همشهری کین سالنی را به همراه پروژکتوری کرایه نموده و بیش از چهل بار فیلم دلیجان را دیده است. او این کار را مدرسه فیلم سازی خود نامیده است.

فورد 1 فوریه 1894 به جهان آمد و در هفتاد و نه سالگی به تاریخ 31 آگوست 1973 از جهان رفت. فورد نه تنها در کارنامه اورسن ولز بلکه در کارنامه بسیاری دیگر از کارگردان های بزرگ جهان تاثیر بسزایی داشته و فیلم ساز محبوب بسیاری از کارگردان های بزرگ جهان است. یکی از شاخص ترین آن ها آکیرا کوروساوا، فیلم ساز نام آشنای ژاپنی، است.

10. نان روزانه ما (Our Daily Bread)

• محصول: 1934
• کارگردان: کینگ ویدور
• بازیگران: کارن مورلی، تام کین
• نمره راتن تومیتوز: 85 از 100

روایت داستان یک خانواده در خلال بحران اقتصادی آمریکا.

فیلم قسمت دومی برای فیلم صامت مردم عادی (The Crowd) از ویدور است. فیلم از همان شخصیت های مردم عادی استفاده می نماید، اما با بازیگرانی جدید. فیلم هم چنین با نام دیگر تقاطع های جهنم (Hells Crossroads) هم شناخته می گردد.

ویدور از پیشتازان سینمای هالیوود بوده است و قطعا پسر پرهیاهو و شگفتی آفرین هالیوود نمی تواند یکی از بزرگترین پدران خود را دوست نداشته باشد.

ویدور پنج مرتبه نامزد دریافت اسکار بهترین کارگردانی شد، اما هیچ وقت پیروز به کسب آن نگردید.

اگر می خواهید آغاز به فیلم دیدن به صورت حرفه ای کنید هیچ لیستی بهتر از ده فیلم موردعلاقه اورسون ولز، بهترین کارگردان تاریخ سینما، پیدا نمی کنید. پس از دیدن این ده فیلم هم قطعا باید به سراغ فیلم های خود ولز بروید.