ارز و لرزی که پیش پای تولیدکنندگان جلبک است - تاورنا

معصومه اکبری : نام جلبک، در فکر بیشتر ما ماده ای به رنگ سبز لجنی و بی ارزش در کناره رودخانه ها یا حتی مزاحم در حوض خانه، آکواریوم و استخر را تداعی می نماید. اما شاید تعجب کنید اگر بشنوید جلبک ها فقط سبز نیستند و به رنگ های قرمز، قهوه ای سبز، آبی و سبزآبی نیز دیده می شوند و بیشتر تعجب کنید اگر بدانید آن ها ارزش زیادی دارند و در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی- بهداشتی، شیمیایی، صنعتی و دامی مصرف می شوند.

پرورش جلبک در دنیا سابقه زیادی دارد اما در کشور ما کاری نوپاست که اگر جان بگیرد از واردات آن بی احتیاج می شویم.بر اساس آمار، سالیانه 58 میلیـون دلار معادل 244 میلیارد تومـان برای واردات جلبک از کشور خارج می گردد و سـهم فراورینماینده داخلی از بازار جلبک فقط 6 میلیون و 300 هزار دلار معادل 15 میلیـارد و 200 میلیون تومـان اسـت.دانش بنیان های فراورینماینده جلبک معتقدند قادر به تامین احتیاج داخلی هستند، اگر موانع از پیش پایشان برداشته گردد.

پرورش جلبک، حتی در آب خشن، شور و تلخ

میثم شریعتی، 6 سالی هست که به پرورش جلبک اسپرولینا روی آورده؛ دو سال در خانه و چهار سال به شکل صنعتی این جلبک ها را فراوری نموده است.او در مصاحبه با خبرنگار ما گفت: برای پرورش این جلبک، احتیاج است که دو بار در سال، آب استخر تعویض گردد و در مجموع جلبک اسپیرولینا نسبت به دیگر محصولات، احتیاج کمتری به آب دارد.

او می گوید: جلبک اسپرولینا را می توان در آب های خشن، شور و تلخ که غیر قابل استفاده هستند هم پرورش داد و چنین آب هایی در اصفهان به خوبی یافت می گردد.این پرورش دهنده جلبک، اندازه فراوری سالیانه استخرهایش را یک ونیم تا 2 تن اعلام می نماید و می گوید: هر کیلوگرم جلبک200 هزار تا 4 میلیون تومان در بازار به فروش می رسد.

شریعتی از نبود طرح های حمایتی از پرورش دهندگان جلبک می گوید: برای تمدید پروانه چاه باید روی آن کنتور دیجیتال نصب گردد که 40 تا 50 میلیون تومان هزینه دارد و برداشت آب را محدود می نماید.او معتقد است اگر از پرورش دهندگان جلبک حمایت گردد می توانند کل احتیاج کشور را تامین و از خروج ارز جلوگیری نمایند.

فراز و فرود های کاری یک فراورینماینده جلبک اسپیرولینا

علی مظفری کارشناس ارشد مهندسی صنایع و پرورش دهنده جلبک اسپرولینا در مصاحبه با خبرنگار ما گفت: در سال 94 اولین بار در استان اصفهان بذر اولیه جلبک را از فرانسه وارد و در قالب طرحی دانشجویی شروع به کار کردیم؛ یکی دو سال بعد از مرحله فراوری خانگی و آزمایشگاهی، وارد فضای صنعتی شدیم.

او که واحدی هزار مترمربعی را در شروع کار به پرورش جلبک اختصاص داده بود می گوید: در ادامه فضایی سه هزار متر مربعی فراهم کردیم و با توسعه کار توانستیم یک کارخانه راه اندازی کنیم.این پرورش دهنده جلبک اسپرولینا که ابتدا خوراک ماهی و پس از آن محصولات آرایشی و بهداشتی فراوری نموده می گوید: یک نوع مکمل غذایی فراوری شده از اسپیرولینا را ثبت برند کردیم و توانستیم اولین بار در کشور ماسک جلبک پودری هم فراوری کنیم.

مظفری به علت نوسان قیمت ها، مشکل تامین مواد اولیه و نبود نیروی انسانی در مقطعی حتی مجبور به تعطیلی واحد فراوریی خود و واردات هم شده؛ اما حالا می گوید: اکنون 20 نوع محصول آرایشی-بهداشتی از جلبک اسپیرولینا فراوری می کنیم و فقط دو رقیب خارجی داریم.او در خصوص فراوری پودر خوراکی مکمل از جلبک اسپرولینا هم می گوید: توانستیم این محصول را صادر کنیم، اما چون در بحث صادرات با مشکل روبرو شدیم، به بازار داخلی بسنده کردیم؛ در حالی که صادرات جلبک اسپرولینا بسیار ارزآور است.

سد های قانونی در برابر شکوفایی ایده های فناورانه

شرکت زیست پژوه پریان اصفهان از شرکت های دانش بنیان است که توانسته چهار محصول فناورانه مرتبط با جلبک، شامل سیلاژ ماهی (ماده غذایی نو برای خوراک دام، طیور و آبزیان)، کشت مالی جلبک کلرولا (جلبک سبز تک سلولی که در آب شیرین پرورش داده می گردد) و فرآوری آن برای محصولات آرایشی- بهداشتی و صنایع غذایی، فراوری زیست بوم خودگردان و تصفیه پساب صنعتی را به تایید داوران شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان برساند.

الهام حقیقی مدیرعامل این شرکت می گوید: با اینکه فراوری نیمه صنعتی جلبک ها و بعد، تجاری سازی محصولات مرتبط با آن، در کاهش خروج ارز از کشور و افزایش فرصت های شغلی موثر است، اما شرایط سخت دریافت مجوز و نبود سرمایه برای خرید تجهیزات مورد احتیاج موانعی مهم در این راه است.به گفته او گروه فناور شرکتش، چهار سال برای فراوری دانش فنی و اجرایی کردن طرح هزینه و وقت صرف نموده، اما هنوز پیروز به دریافت مجوز نشده است.

آنطور که مدیرعامل شرکت دانش بنیان فراوری جلبک می گوید: یکی از قوانینی که کار دریافت مجوز را سخت می نماید این است که باید زمین، مکان و آب به نام مالک باشد.حقیقی که برای رساندن طرح های فناورانه فراوری جلبک در شرکتش تا به امروز 700 میلیون تومان هزینه نموده می گوید: برای راه اندازی طرح سه میلیارد تومان احتیاج است و اگر مجوز ها را به موقع نگیریم ورشکست می شویم و باید توان خود را صرف بازپرداخت بدهی ها کنیم.

مالکیت آب، شرط اصلی صدور مجوز مزارع پرورشی بزرگ

بر اساس دستور العملی که سازمان شیلات کشور و وزارت جهاد کشاورزی به سازمان نظام مهندسی ابلاغ نموده سرمایه گذاری که می خواهد وارد کار فراوریی گردد، باید امکاناتی مثل زمین و آب در اختیار داشته باشد. این را محمدرضا عباسی مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان به خبرنگار ما می گوید.

به گفته او، همه افرادی که می خواهند مجوز فراوری دام، طیور، آبزیان و کشاورزی بگیرند براساس قانون جامع دامپروری باید امکانات اولیه و مدارک لازم را تهیه و پس از تایید جهاد کشاورزی و شیلات، مجوز را از سازمان نظام مهندسی دریافت نمایند.

مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان می گوید: درحوزه آبزی پروری بحث اول آب است، در این زمینه مجوز مزارع کوچک و خانگی بدون مشکل صادر می گردد، اما در خصوص مزارع بزرگ، سرمایه گذار باید مالک آب باشد.عباسی می گوید: در دو سه سالی که موضوع پرورش جلبک داغ شده افرادی که به فراوری خانگی اشتغال داشتند برای کسب مجوز به ما مراجعه کردند، اما چون اعطای مجوز پرورش جلبک طبق قانون احتیاجمند مالکیت آب و تایید شرکت آب منطقه ای است نتوانستیم به هیچ یک مجوز فعالیت بدهیم.

به گفته او از آنجا که فراوری جلبک احتیاج به آب دائم ندارد، به نظر می رسد دستورالعمل ابلاغی باید اصلاح گردد تا این واحد ها با آب قابل انتقال و اجاره ای بتوانند به فراوری نیمه صنعتی و صنعتی بپردازند.

حمایت دولت از فراوری محصولات فناورانه

مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان می گوید: پیشنهاد ما به شهرستان های گرفتار معضل کم آبی، مثل شهرستان های شرق اصفهان این است که مکان هایی را برای پرورش جلبک، زالو و ماهیان زینتی اختصاص دهند تا با همکاری وزارت نیرو و سازمان منابع طبیعی و جلب همکاری شرکت های دانش بنیان بتوان به فراوری در این منطق رونق داد.

عباسی که معتقد است جلبک اگر استاندارد فراوری و به خوبی فرآوری گردد، بازار خود را خواهد داشت می گوید: کوشش نموده ایم با برگزاری دوره های آموزشی به متقاضیان پرورش جلبک خدمات مشاوره ارائه کنیم تا دست کم بتوانند در گلخانه های غیرفعال و مکان های سرپوشیده بدون استفاده مشغول کار شوند.پرورش جلبک کاری ثروت آفرین و اشتغالزاست؛ فراوری محصولات متنوع از جلبک نشان می دهد شرکت های دانش بنیان و دانش آموختگان زیادی به فعالیت در این زمینه علاقه مند هستند. در این بین ضروری است با بازنگری در بعضی قوانین راه را برای فعالیت این افراد باز کرد تا احتیاج کشور هم تامین و از خروج ارز جلوگیری گردد.