ضدآفتاب؛ سپر بلای پوست - تاورنا

ضدآفتاب؛ سپر بلای پوست

نویسنده:دکترحسین بصیری

پوست تان را در مقابل آفتاب بیمه کنید

مواجهه با نور خورشید برای بدن مزایا و معایبی دارد که به طول زمان و تعداد دفعات مواجهه، شدت نور و حساسیت پوست بستگی دارد.

مواجهه ملایم بدن انسان با نور خورشید دارای تأثیرات مثبت جسمی (فیزیولوژیک) و روانی (سایکولوژیک) است؛ به اسم مثال، مواجهه با نور خورشید سبب تحریک گردش خون، افزایش فراوری هموگلوبین و حتی کاهش فشارخون می گردد. به علاوه، نور خورشید به واسطه فراوری ویتامینD (به وسیله فعال سازی پیش ساز ویتامین D3 موجود در اپیدرم) که سبب افزایش جذب کلسیم در سیستم گوارشی می گردد، در پیشگیری و درمان پوکی استخوان نقش مهمی دارد. نور خورشید در درمان سل غدد و استخوان و انواع خاصی از بیماری های پوستی نظیر پسوریازیس و بعلاوه در کاهش حساسیت افراد نسبت به بیماری های عفونی موثر است و بعلاوه با تحریک سنتز ملانین و افزایش ضخامت پوست، نقش مهمی را در تشکیل مکاهمم های طبیعی بدن برای مقابله با آفتاب سوختگی ایفا می نماید.

اما همین نور مفید، مضراتی هم دارد؛ مخصوصا برای پوست، و البته این آثار مضر ناشی از مواجهه با نور خورشید شامل آثار کوتاه مدت و بلندمدت است. با بعضی از همین عوارض منفی آفتاب و راه های برخوررد با آن و پیشگیری از خطراتش آشنا شوید.

آثار کوتاه مدت شامل آسیب های زودگذر و موقتی لایه اپیدرم است که آفتاب سوختگی نامیده می گردد و علایم آن از یک اریتم (سرخ شدن و سوختگی پوست) تا سوختگی دردناک و همراه با تاول متغیر است. زمانی که قسمت اعظم پوست تحت تأثیر این نوع از سوختگی قرار بگیرد، با علایمی همانند تب و لرز، حالت تهوع و خارش همراه است. تحقیقات نشان می دهد این آسیب ها ناشی از تخریب یا آسیب لایه سلولی خاردار اپیدرم پوست است که احتمالاً به علت بازفراوری پروتئین های موجود در این سلول ها رخ می دهد. ترشح واسطه های التهاب زای شبه هیستامینی به وسیله سلول های آسیب دیده سبب گشادشدن عروق و ایجاد اریتم یا سرخی شده و بعلاوه سبب ادم (تورم) و تحریک تقسیم سلول های لایه بازال اپیدرم هم می گردد.

آثار مزمن یا بلندمدت مواجهه با نور خورشید که معمولاً کارگران، کشاورزان و مهندسان ساختمانی در معرض آن قرار می گیرند، شامل پیری زودرس پوست، ضخیم شدن و از دست رفتن قابلیت ارتجاعی پوست، چروکیدگی پوست (به علت کاهش توانایی نگهداری آب به وسیله پوست) و سرطان پوست است.

تاریخچه ضدآفتاب

ضدآفتاب اولین بار در دهه 1940 میلادی در طول جنگ جهانی دوم برای جلوگیری از آثار سوء ناشی از نور خورشید برای جذب طیفی از نور خورشید که سبب آفتاب سوختگی در سربازان می شد، ابداع شد. طیف نور خورشید طول موج های گسترده ای با طول موج های بالای 770 نانومتر (مادون قرمز)، بین 400 تا 770 نانومتر (نور مریی) و 200 تا 400 نانومتر (فرابنفش یا UV) را شامل می گردد. نور مریی و مادون قرمز برای بدن آسیبی در پی نداشته و آسیب های نور خورشید ناشی از طول موج های UV است که براساس طول موج به سه نوع UV-A با طول موج 320 تا 400 نانومتر، UV-B 290 تا 320 نانومتر و UV-C 200 تا 290 نانومتر تقسیم می گردد.

UV-A سبب برنزه شدن پوست در نتیجه فتواکسیداسیون فرم خاصی از ملانین در لایه های سطحی پوست بدون ایجاد التهاب و علایم خاص می گردد. پیری زودرس پوست، چروک و سرطان پوست ناشی از این محدوده طیف نور فرابنفش است.

UV-B محدوده ای از طیف نور فرابنفش است که مسوول ایجاد اریتم یا آفتاب سوختگی و واکنش های التهاب زاست که نهایتاً به فراوری ملانین و برنزه شدن پوست منجر می شوند.

UV-C تشعشعات کوتاه فرابنفش را شامل می گردد. اگرچه برای بافت های بدن بسیار آسیب رسان است، بیشتر آن به وسیله لایه اُزون اتمسفر زمین فیلتر می گردد و به پوست بدن ما نمی رسد. با این حال، ممکن است با منابع مصنوعی نور فرابنفش نظیر دستگاه سولاریوم فراوری و منتشر گردد.

محتویات ضدآفتاب

مواد جاذب پرتوهای فرابنفش موجود در کِرِم ها و لوسیون های ضدآفتاب به دو گروه جاذب های آلی و غیرآلی تقسیم می شوند. جاذب های آلی از لحاظ اتم های تشکیل دهنده حاوی کربن، هیدروژن، اکسیژن و نیتروژن بوده و به صورت مولکول های منفرد در فرمولاسیون نهایی پراکنده اند. این نوع از جاذب ها طول موج خاصی از نور فرابنفش را جذب نموده و پس از استفاده روی پوست ظاهری شفاف و بی رنگ دارند. پس از جذب نور فرابنفش به وسیله این مواد، انرژی آن به صورت ارتعاش و چرخش حول پیوند های کووالانسی به دام افتاده و پس از تهییج مولکول برای برگشت به حالت پایه، از خود امواج مادون قرمز ساطع می نمایند که بی خطر بوده اما در سطح پوست ایجاد حرارت می نماید. به اسم مثال پارسول 1789، پارسول MCX و پارسول 5000 جزو این مواد ضدآفتاب هستند. با توجه به اینکه هر جاذب آلی طیف خاصی از نور فرابنفش را جذب می نماید، در فرمولاسیون ضدآفتاب نباید به یک جاذب آلی اکتفا کرد و معمولاً مجموعه ای از آنها به کار برده می گردد.

جاذب های غیرآلی از لحاظ اتم های تشکیل دهنده حاوی روی، تیتانیوم و اکسیژن هستند و در فرمولاسیون به صورت اجتماعی از هزاران مولکول منفرد مشاهده می شوند.

این نوع از جاذب ها طیف وسیعی از امواج فرابنفش را جذب می نمایند. قطر این تجمعات مولکولی بین 100 تا 300 نانومتر متغیراست. در صورت کوچک بودن قطر (زیر 100 نانومتر) پس از استفاده روی پوست ظاهری شفاف و بی رنگ داشته، اما در صورت عظیم بودن آنها (بالای 200 نانومتر) روی پوست رنگ گچی ایجاد نموده که از لحاظ آرایشی نامطلوب است. دی اکسید تیتانیوم (TiO2) و اکسید روی (ZnO) مثال هایی از این نوع جاذب ها هستند.

SPF چیست؟

SPF فاکتور حفاظتی در برابر نور خورشید است. این فاکتور تنها حفاظت در مقابل طول موج های UV-B را نشان می دهد و به سایر طول موج های فرابنفش نظیر UV-A که در آثار مزمن مانند پیری و سرطان پوست نقش به سزایی دارد، هیچ ربطی ندارد. برای محاسبه SPF ابتدا باید حداقل انرژی مورد احتیاج برای ایجاد اولین درجه آفتاب سوختگی، اریتم (سرخی) حساس کمینه با نام دوز اریتم کمینه را تعریف کنیم. دانشمندان به منظور کمی کردن حداقل انرژی مورد احتیاج برای ایجاد اریتم کمینه (MED) واحدی را اتخاذ نموده اند که به طول موج وابسته نیست. این واحد E-ویتون بر سانتی متر مربع (E-Viton cm-2) نامیده می گردد که معادل 10 میکرووات از انرژی نور در طول موج 7/296 نانومتر (این طول موج بیشترین تأثیر را در ایجاد اریتم دارد) بر واحد سطح، سانتی متر مربع است. برای ایجاد اریتم حساس کمینه (MPE) به 40 E-ویتون در واحد سطح و در مدت زمان یک دقیقه یا 1 E-ویتون در واحد سطح و در مدت زمان40 دقیقه یا 4 E-ویتون در واحد سطح و در مدت زمان10 دقیقه مورد احتیاج است. بنابراین در این واحد، انرژی و زمان در نظر گرفته شده است و طول موج نور در آن دخالتی ندارد.

عامل محافظت از خورشید(SPF)

به منظور کمی کردن کارایی نسبی مواد ضدآفتاب مطرح شده است و به صورت نسبت انرژی مورد احتیاج برای ایجاد اریتم کمینه در پوست محافظت شده بعد از استفاده 2 میلی گرم بر سانتی متر مربع فرمولاسیون نهایی محصول ضدآفتاب بر انرژی مورد احتیاج برای ایجاد اریتم کمینه در پوست محافظت نشده تعریف می گردد.

برای مثال، اگر در فردی به طور معمول برای ایجاد اریتم یا سرخی حداقل به 20 دقیقه در معرض نور خورشید قرار گرفتن زمان احتیاج است، پس از استفاده از ضدآفتابی با 6=SPF به 120 دقیقه زمان برای ایجاد اریتم در همان فرد زمان احتیاج است که از حاصل ضرب 20 در 6 در صورتی که محصول شسته نگردد یا با تعریق برداشته نگردد، حاصل می گردد.

با توجه به حساسیت پوست افراد، ضدآفتاب ها با SPF مختلف توصیه می گردد. برای افرادی که دارای پوست حساس هستند و پوست آنها به آسانی در مقابل آفتاب می سوزد، ضدآفتاب هایی با SPF 15 یا بالاتر پیشنهاد می گردد. بعلاوه توجه به این نکته الزامی است که عدد SPF نشان دهنده درصد حفاظت نیست.

وقتی SPF بالاتر می رود...

افزاینده های SPF به موادی گفته می گردد که بدون اینکه ماهیت جاذب آلی و یا غیرآلی داشته باشند سبب افزایش SPF می شوند؛ به اسم مثال، پونگامول گرفته شده از دانه های نوعی گیاهی هندی که به صورت سنتی برای درمان بسیاری از بیماری های پوستی استفاده می شده است، در مقابل UV به خصوص محدوده UVA حفاظت بخش است و در غلظت 1 درصد، SPF را از 14 تا 5/27 واحد افزایش می دهد.

امروزه برای افزایش SPF در بعضی فرآورده های ضدآفتاب از فناوری نانو هم استفاده شده است تا بدون افزایش غلظت جاذب های آلی و غیرآلی، SPF ضدآفتاب افزایش یابد. کره های تو خالی پلیمری مثالی از این افزاینده های SPF است. این کره ها از آب پر شده و غیرقابل رویت هستند و در اثر تابش نور روی پوست احساس نمی شوند. در هنگام استعمال روی پوست آب به صورت برگشت ناپذیر از کره ها خارج شده و کره های توخالی به جای می گذارد که با شکست و انحراف نور نقش موثری در افزایش SPF دارند.

5 نکته برای انتخاب و خرید ضدآفتاب

* اولین و مهم ترین نکته در انتخاب ضدآفتاب ها، توجه به پوشش دهی ضدآفتاب در طول موج های UV-A است. توجه داشته باشید در حال حاضر عدد SPF تنها نشان دهنده مقدار حفاظت در مقابل UV-B است، بنابراین دقت کنید در فرآورده جاذب های آلی UV-A نظیر پارسول 1789 وجود داشته باشد. بعلاوه استفاده از جاذب های غیرآلی به صورت اولترا فاین که اجتماعات مولکولی از قطر کوچک تری برخوردار بوده، به جذب بهتر ضدآفتاب، شفافیت آن روی پوست و کاهش احتمال ایجاد جوش و احساس سنگینی محصول یاری می نماید، باید مورد توجه قرار گیرد.

* دومین نکته در انتخاب مقدار SPF ضدآفتاب این است که باید توجه داشت تنها در شرایط ویژه مانند اسکی، کوهنوردی و شنا و در پوست های حساس به نور و تحت درمان که پوست به محافظت ویژه یا حداکثر احتیاج دارد، باید از SPFهای بالای 50 استفاده کرد. استفاده از افزاینده های SPF در فرآورده های ضدآفتاب با کاهش غلظت مورد احتیاج جاذب های آلی برای رسیدن به SPFهای بالا، از آثار سوء ناشی از غلظت بالای مواد ضدآفتاب روی پوست جلوگیری می نماید.

* سومین نکته در این خصوص توجه به این موضوع است که به اسم مثال 30SPF به این معنا نیست که پوست 30 ضرب در 20 دقیقه در مقابل آفتاب مصون می ماند، چرا که پراکنش مواد ضدآفتاب در سطح پوست یکنواخت نبوده و معمولاً با تعریق یا مالش با سطوح دیگر این مواد از سطح پوست برداشته می شوند و بنابراین ضدآفتاب با هر SPF باید 2 ساعت یکبار تجدید گردد.

* نکته چهارم اینکه این تصور که ضدآفتاب تنها باید در تابستان و در زیر نور مستقیم خورشید مورد استفاده قرار گیرد، کاملاً اشتباه است و در سایر فصول و حتی زیر نور لامپ باید برای پیشگیری از پیری زودرس ناشی از آثار مضر نور روی پوست، از ضدآفتاب استفاده کرد. بعلاوه به منظور جذب و اثربخشی بهتر ضدآفتاب، معمولاً 30 دقیقه قبل از مواجهه با منبع نور باید از ضدآفتاب استفاده کرد.

* پنجمین نکته در انتخاب محصولات ضدآفتاب توجه به این نکته است که یک ضدآفتاب کامل علاوه بر مواد ضدآفتاب باید حاوی مواد مرطوب نماینده، التیام بخش و ضدالتهاب، آنتی اکسیدان و ضدپیری زودرس و مواد کنترل نماینده تعریق هم باشد.

منبع: www.salamat.com

ae

منبع: راسخون