گزارش، ارمنستان در کشاکش روسیه، آمریکا و اتحادیه اروپا - تاورنا

برای سفر به تور اروپا با بهترین کارشناسان مشورت کرده و بهترین برنامه سفر را انتخاب کنید.

به گزارش گروه بین الملل خبرنگاران، در طی قرن ها منطقه قفقاز که بخشی از امپراتوری روسیه و سپس اتحاد جماهیر شوروی بود، عرصه تعاملات و مبارزات بین منافع مختلف سیاسی و اقتصادی اغلب مخالف بوده است. این منطقه واقع در چهارراه اروپا و آسیا، پایگاه مناسبی برای گسترش نفوذ ایالات متحده و اتحادیه اروپا در خاورمیانه و همچنین در حوضه های دریای خزر، سیاه و مدیترانه است. در عین حال قفقاز پیوند دهنده همه این مناطق می باشد.

از این رو، جای تعجب ندارد که ایالات متحده و اتحادیه اروپا توجه خود را به این منطقه افزایش داده اند. این امر با افزایش چشمگیر برنامه های یاری رسانی مختلف با هدف تسریع در ادغام و یکپارچگی جمهوری های قفقاز جنوبی با ارزش های غربی و جدایی آن ها از روسیه آشکار می گردد. برنامه شراکت شرقی اتحادیه اروپا از جمله مواردی است که بر روی جمهوری های سابق اتحاد جماهیر شوروی خصوصا در منطقه قفقاز جنوبی متمرکز شده است. علیرغم اینکه امروزه این برنامه بسیار کمتر مورد بحث قرار می گیرد، اما فعالیت سازمان های اروپایی در رابطه با گرجستان، ارمنستان و جمهوری آذربایجان عاملی است که هم بر ثبات داخلی این کشورها و هم در روابط بین دولتی تأثیر می گذارد. شراکت شرقی نام برنامه ای از اتحادیه اروپا است تا روابطش را با کشورهای ارمنستان، جمهوری آذربایجان، بلاروس، گرجستان، مولداوی، و اوکراین سازماندهی کند. از این حرکت برای مذاکره در خصوص تجارت، استراتژی اقتصادی، تفاهم نامه های مربوط به مسافرت و دیگر مسائل میان اتحادیه اروپا و همسایه های شرقی اش استفاده می گردد. این ابتکار با هدف افزایش رفاه، ثبات در منطقه و توسعه جامع بخش هایی از جمله توسعه اقتصادی، تقویت نهادها، حکومتداری خوب، ارتباطات، بهره وری انرژی، محیط زیست و تغییرات اقلیمی تاسیس شد. این برنامه در ابتدا توسط لهستان پیشنهاد شد و بعد سوئد به آن پیوست. طرح تاسیس این برنامه در شورای سیاست خارجی اتحادیه اروپا در 26 مه 2008 مطرح شد و در 7 مه 2009 نیز در پراگ پایتخت جمهوری چک شروع به کار کرد. اولین ملاقات وزرای امور خارجه شراکت شرقی در 8 دسامبر 2009 در بروکسل برگزار گردید (1).

علاوه بر مخالفت فعال نخبگان سیاسی فعلی در واشنگتن و بروکسل با روسیه و پیوندهای سنتی مسکو با قفقاز جنوبی در سالهای اخیر، منافع اروپاییان در اینجا عمدتاً منوط به ملاحظات عملگرایانه ای چون توسعه بازارهای محلی، استفاده از منابع طبیعی، امنیت انرژی و غیره است. خط لوله های نفت و گاز و کریدورهای حمل و نقل جایگزین به طور سنتی به عنوان عوامل اصلی مانع یکپارچگی جمهوری های سابق شوروی تلقی شده است. تمایل به بیرون کردن روسیه از قفقاز، تشدید جنگ های گازی روسیه و اوکراین، تقویت زیرساخت های تاثیرگذاری بر نخبگان محلی (خصوصا از سوی ایالات متحده که گهگاه و به طور آگاهانه این وظیفه به اروپایی ها محول می گردد) باعث شده تا موقعیت کشورهای غربی در گرجستان تقویت گردد اما این امور در ارتباط با ارمنستان و جمهوری آذربایجان تا حدودی پیچیده تر می باشد.

نقش قفقاز در طرح چندجانبه گرایانه سیاست همسایگی اتحادیه اروپا از برنامه هایی چون کریدور تراسیکا (دهلیز حمل و نقل سراسری اروپا- قفقاز- آسیا) گرفته تا برنامه شراکت شرقی تحول خاصی را پشت سر گذاشته و ویژگی های متمایز خود را در رابطه با کشورهای مختلف منطقه دارد. جدید ترین ابزار سیاست خارجی اتحادیه در قبال همسایگان خود، سیاست موسوم به همسایگی اتحادیه اروپا (ENP) می باشد. این سیاست را باید در واقع محل تقاطع سیاست خارجی، امنیتی، توسعه ای و تجاری اتحادیه اروپا دانست که هدف اصلی آن صدور هنجارهای اروپایی به آن سوی مرزها و تشکیل حلقه ای از دوستان با تأکید بر ایجاد حکومت خوب، ثبات اقتصادی و سیاسی، دموکراسی سازی و احترام به حقوق بشر در همسایگان اتحادیه به عنوان مقدمه ای برای ارتقاء ثبات و امنیت درون اتحادیه می باشد.کریدور تراسیکا شامل سیستم حمل ونقل ترکیبی در منطقه آسیای مرکزی، قفقاز و اروپای شرقی است، که نقش مهمی در احیای یکی از مسیرهای راه تاریخی ابریشم ایفا می نماید و شاخه جنوبی این کریدور از ایران معرفی شده که از مرز ترکمنستان وارد ایران و سپس به وسیله مرز بازرگان وارد ترکیه می گردد (2). به دلیل سیاست خارجی چندوجهی کشورهای قفقاز جنوبی، اروپا نقش بسیار مهم برای کشورهای این منطقه دارد.

در ژانویه سال 2001، ارمنستان به عضویت شورای اروپا درآمد و این نشان دهنده تمایل ایروان برای ادغام در ساختارهایی اروپایی بود. حزب مردم اروپا که در سال 1976 توسط احزاب دموکرات مسیحی اروپایی تاسیس شد روابط بسیار خوبی با حزب حاکم جمهوری خواه ارمنستان دارد. امروزه کشورهای اتحادیه اروپا از رفاه عمومی نسبی برخوردارند، اما این آرمان برای ارمنستان ریشه هایی تاریخی دارد. ارمنستان در گذشته به منطقه تمدنی بیزانس تعلق داشت و فرهنگ آن از بسیاری جهات نزدیک به اروپا است. نکته بنیادی دیگر مذهب مشترک مسیحی است که در قرون وسطی برای ارمنی ها بسیار مهم بود. دیاسپورای ارامنه که هم اکنون در کشورهای اروپایی ساکن هستند، نقش تسهیل نماینده مهمی در ادغام این کشور در اتحادیه اروپا دارند. آرزوی مردم ارمنستان برای ادغام در اروپا را می توان با یکی از نظرسنجی های اخیر نشان داد که براساس آن 64 درصد از مردم و 92 درصد از کارشناسان که با آن ها مصاحبه شده بود هوادار ادغام و یکپارچگی در اتحادیه اروپا بودند.

اتحادیه اروپا شریک اصلی اقتصادی ارمنستان است. حدود 40 درصد از گردش اقتصادی تجاری ارمنستان را کشورهای اتحادیه اروپا به خود اختصاص می دهند. بنابراین، از نظر اقتصادی ارمنستان از قبل کاملاً به اروپا نزدیک شده است.

دیاسپورای ارمنی در ایالات متحده احتمالاً مهم ترین عامل در روابط ایروان و واشنگتن هستند. در حال حاضر روابط آمریکا و ارمنستان نسبت به روابط ارمنستان و روسیه کم تر توسعه یافته است، اما آنها در حال طی کردن یک مرحله فعال هستند. ایالات متحده سالانه چندین میلیون دلار برای مدرن سازی ارتش ارمنستان اختصاص می دهد. در عین حال ارمنستان خود گرایش های ایده آل گرایانه نسبت به ایالات متحده دارد. در این زمینه می بایست وودرو ویلسون رئیس جمهور آمریکا و حکمیت او را به یاد آوریم که با تصمیم وی قلمرو جمهوری ارمنستان دو برابر شد و بیشتر مناطق ارمنستان تاریخی را در بر گرفت.

انقلاب مخملی که منجر به تغییر قدرت در ارمنستان شد، امیدهای خاصی را برای تغییر اساسی در سیاست خارجی ارمنستان در غرب ایجاد نموده است. در آوریل 2018، پس از ده روز تظاهرات ضددولتی در ارمنستان، سرژ سارکسیان که ازسال 2008 الی 2018 سمت ریاست جمهوری ارمنستان را برعهده داشته و با اصلاح قانون اساسی این کشور، به سمت نخست وزیری با اختیارات جدید رسیده بود، مجبور به استعفاء شد. فعال ترین عامل برای دستیابی به این هدف، استفاده از عامل مذهبی و سازمان های غیردولتی بود که با یاری آن ها واشنگتن و متحدانش امیدوارند ارمنستان را از روسیه در راهی که قبلاً در اوکراین مورد استفاده نهاده شد، جدا نمایند. در کل 5000 سازمان غیردولتی تحت کنترل و پشتیبانی اقتصادی ایالات متحده به طور فعال در ارمنستان فعالیت می نمایند که برای فعالیت های آن ها واشنگتن سالانه حدود 250 میلیون دلار فقط به وسیله برنامه های رسمی اختصاص می دهد. دلیل حضور بزرگترین سفارت آمریکا در دنیا در قلمرو ارمنستان از این دیدگاه کاملاً قابل فهم است.

تاکنون هیچ تغییر مورد انتظار غرب در زمینه تغییر جهت گیری ظاهری مقامات ارمنستان از روسیه به ایالات متحده یا اتحادیه اروپا صورت نگرفته است، اما تعداد مقامات واشنگتن و بروکسل که به شدت خواهان تغییر رویکرد ارمنستان به سمت موضعی کاملا غرب گرایانه هستند، افزایش چشمگیری داشته است.

در امسال میلادی، ارمنستان 60 میلیون یورو یاری اقتصادی از اتحادیه اروپا دریافت نموده است. در مقایسه با بودجه های سنگینی که در گرجستان خرج می گردد، مطمئناً این رقم ده ها برابر کمتر است، اما شکی نیست که تمام این پول ها در درجه اول صرف تبلیغات ضد روسی خواهد شد. این مساله در دیدار کریستین پردا عضو مجلس اروپا از رومانی و شماری از سیاستمداران رومانیایی نزدیک به وی با هیئت ارمنستانی متشکل از کارشناسان، نمایندگان ارگان های دولتی و روزنامه نگاران که در تاریخ 30 مه در بخارست صورت گرفت نیز مورد تاکید نهاده شد. مطابق گزارش رسانه های ارمنستان، هیئت رومانیایی در این دیدار سیاست های روسیه در قفقاز را به شدت محکوم کرد و با قاطعیت گفت که ارمنستان باید اصلاحاتی در سیاست خارجی خود در رابطه با نزدیکی با غرب انجام دهد (3).

نیکول پاشینیان اندکی پس از به قدرت رسیدن در ارمنستان، در ژوئیه 2018 در اجلاس دو روزه سران سازمان پیمان آتلانتیک شاقتصادی (ناتو) در بروکسل شرکت کرد. با توجه به سیاست ایجاد تعادل دولت پاشینیان در سیاست خارجی، حضور وی در اجلاس بروکسل مورد توجه نهاده شد. در حالی که او پیش تر بر ادامه روابط قوی ایروان و مسکو تاکید نموده بود، اما همزمان نیز امید و نیم نگاهی به ایجاد روابط پررنگ تر با اروپایی ها و اعضای ناتو داشت. ارمنستان هرچند بدون چشم انداز پیوستن به این پیمان است، اما توافق نامه همکاری دوجانبه با اتحادیه اروپا دارد و همچنین با عضویت در سازمان پیمان امنیت جمعی و اتحادیه اورآسیا روابط قوی خود را با روسیه و کشورهای منطقه حفظ نموده و نشان می دهد، همسایگان را هم فراموش ننموده است.

1. https:، ، tn.ai، 2051620

2. http:، ، www.traceca-org.org، en، traceca،

3. https:، ، armenpress.am، eng، news، 920945، armenia-expects-european-parliament-will-ratify-cepa-until-2019.html